Şehir İçi Toplu Taşıma Nedir?

Şehir merkezlerinde hizmet veren otobüs, taksi-dolmuş, minibüs, metrobüs, metro, tramvay, vapur gibi araçlar ulaşım sağlayan toplu taşıma araçlarıdır. İlgili yasal düzenlemeler gereğince şehir içi toplu taşıma belediyelerin asli görevi olup yasal düzenlemeler çerçevesinde belediyeler bizatihi bu görevi yerine getirebilmekte, belediyelere bağlı iştirak şirketlerine bu görevi devredebilmekte yahut özel olarak gerçek ya da tüzel kişiler vasıtasıyla bu hizmeti verebilmektedir.

KİMLER TİCARİ PLAKA SAHİBİ OLABİLİR?

Ticari plaka verilmesine ilişkin usul ve esaslar öncelikli olarak 10553 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’nda düzenlenmiştir. Ticari plakaların verilmesinde uyulacak usul ve esaslar hakkındaki karar incelendiğinde 3.maddesinde belirtildiği üzere; taksi, dolmuş ve minibüslerde şoförlük mesleğini geçim kaynağı olarak seçmiş olduğunu ve sürekli olarak icra ettiğini beyan etmiş ve ilgili meslek odasına, ilgili meslek odasının bulunmadığı yerlerde ise şoförler odasına üye olan vatandaşlar/taşımacılar mevzuat gereğince ticari plaka edinebilecektir.

Yasal düzenlemeler çerçevesinde bir kişinin ticari plaka sahibi olabilmesi için yukarıda belirtilen şartları sağlaması gerekli olup mevcuttaki ticari plaka sahiplerinin ve ticari plaka satın alacak vatandaşların/taşımacıların bu şartları, fiili olarak toplu taşıma hizmeti verdiği sürece sağlaması gerekmektedir.

10553 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’nın 3.maddesince ayrıca ticari plakanın hizmet verdiği şehir, meslek odası ve bağlı olduğu ilgili belediye bünyesinde düzenlenen mevcut yönetmeliklere (ticari aracın yaşı, ehliyet, src belgesi, adli sabıka kaydı vs.) uygun olarak şartların sağlanması gerektiği kanun gereğidir. Ticari plaka malikinin ya da şoförünün bu şartları sağlamaması halinde mevzuat gereğince eksik hususların giderilmesi, bu bildirimlerin yazılı olarak yapılması, eksik hususlar giderilmediği takdirde ise, ilgili belediyeler bünyesinde kurulmuş olan Ulaşım Koordinasyon Merkezleri’nce (UKOME) ticari plaka malikleri ve şoförleri aleyhine işlemler yapılabilmekte ticari aracın trafikten süreli olarak yasaklanması/men cezası, ruhsatın geçici olarak askıya alınması, ticari plakanın/tasarruf hakkının iptali yönünde yaptırımlar uygulanabilmektedir.

ŞEHİR İÇİ TOPLU TAŞIMA HAKKINDAKİ KANUN VE YÖNETMELİKLER NELERDİR?

10553 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı şehir içi toplu taşıma yapabilecek vatandaşların/taşımacıların kriterlerini belirleyen ulaşım konusundaki ana düzenlemelerden bir tanesidir. Bu kanunun amacı vatandaşın ulaşım ihtiyacını karşılamak üzere toplu taşımacılığın geliştirilmesi, plaka karaborsacılığının ve korsan taksiciliğin önlenmesi, fiilen çalışmakta olan şoför esnafının haklarının korunması maksadıyla taksi, dolmuş, minibüslere verilecek ticari ticari plakaların sayısı, verilme usul ve esasları belirlenmiştir. Emsal Danıştay kararları dikkate alındığında 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu uyarınca yapılacak ihaleler sonucunda ticari plaka verilmesi esastır.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 15.maddesinin 1.fıkrasının f bendinde açıklandığı üzere; toplu taşıma yapmak; bu amaçla otobüs, deniz ve su ulaşım araçları, tünel, raylı sistem dâhil her türlü toplu taşıma sistemlerini kurmak, kurdurmak, işletmek ve işlettirmek belediyelerin görevleri ve sorumlulukları arasında sayılmıştır. Büyükşehir belediyesi statüsünde olmayan iller, sorumluluk sahasının bulunduğu bölgeye istinaden bu kanun uyarınca, il/ilçe trafik komisyon, belediye encümen kararlarını dikkate alınarak ulaşım konusunda düzenlemeler yapabilmektedir.

 

5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’nun 7.maddesinin 1.fıkrasında, büyükşehir belediyesinin görev, yetki ve sorumlulukları açıklanmıştır. Büyükşehir statüsünde olan illerin tabi olduğu kanundur. Bu fıkranın f bendinde, büyükşehir ulaşım ana planını yapmak veya yaptırmak ve uygulamak, ulaşım ve toplu taşıma hizmetlerini planlamak ve koordinasyonu sağlamak; kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek, aynı fıkranın p bendinde ise, toplu taşıma hizmetlerini yürütmek, toplu taşıma araçlarına ruhsat vermek, toplu taşıma hatlarıyla ilgili kararları almak ve toplu taşıma hizmetlerinin işlettirilmesine karar vermek büyükşehir belediyesinin yetki, görev ve sorumlulukları arasında sayılmıştır.

Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği’nin 1.maddesi ile, büyükşehir belediyeleri bünyesinde kurulan Ulaşım Koordinasyon Merkezlerinin çalışma usul ve esasları bu yönetmelik ile belirlenmiştir. 17.maddesi ile, Ulaşım Koordinasyon Merkezi’nin kuruluş, görev ve yetkileri, toplantıya katılacaklar ve sayıları, 18.maddesinin ç bendi ile; kara, deniz, göl, nehir, kanal ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemekle görevli ve yetkili UKOME’dir.

Şehrin toplu taşıma hizmetlerini düzenlemek, bir organizasyon altında bütünleştirmek amacıyla öncelikle yasal mevzuat çerçevesindeki kanunlar uygulanmakla birlikte, beraberinde belediyeler tarafından düzenlenen ilgili yönetmeliklerle özel halk otobüsleri, minibüs, taksi-dolmuş gibi ticari araçların çalışma usul ve esasları düzenlenebilmektedir.

Karayolları Trafik Kanunu ve Yönetmeliği, Karayolu Taşıma Kanunu, Kabahatler Kanunu, 1608 sayılı Umuru Belediyeye Müteallik Ahkâmı Cezaiye Hakkında 16 Nisan 1340 tarih ve 486 numaralı Kanunun Bazı Maddelerini Muadil Kanunu, yukarıda belirtilen kanunlar ve yönetmelik haricinde toplu taşıma konusunda düzenlemeler içermektedir.

İlgili büyükşehir belediyelerince il sınırları içerisinde var olan ve şehrin dinamikleri esas alınarak düzenlenen ticari plaka yönetmelikleriyle, yolcu taşıma izni verilen özel halk otobüslerinin, minibüslerin ve taksi-dolmuşların ruhsat sahipleri ile şoförlerinin hak ve yükümlülüklerini, taşıması gereken şartları, fiili olarak taşıma hizmeti verdikleri süreçte uyulması gereken kuralları ve standartları belirlemek amacıyla denetim ve yürütüm faaliyetini yerine getirmek için düzenlemeler yapılmakta ve günün koşullarına göre de güncellenmektedir.